των Γιάννη Δημητρόπουλου και Άγι Κουμεντάκου 

Μετά τη μετάβαση της επίλυσης των ευρωπαϊκών Single Day-ahead Coupling (SDAC) και υπολειπόμενων Single Intraday Coupling (SIDC) αγορών σε 15-λεπτα διαστήματα τον Οκτώβριο, όπως παρατηρήσαμε σε προηγούμενο άρθρο (εδώ), είναι πλέον εμφανής η ύπαρξη του λεγόμενου «μοτίβου πριονιού» (“sawtooth pattern”), όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Περαιτέρω ανάλυση των μηνών Οκτωβρίου και Νοεμβρίου αναδεικνύει ότι το συστηματικό αυτό μοτίβο ενδεχομένως να έχει κάποιο σημαντικό αντίκτυπο στην αγορά DAM σχετικά με την μεταβλητότητα (volatility) των τιμών.

Δείκτης Μηνιαίας Μεταβλητότητας

Προκειμένου να διερευνήσουμε την υπόθεση της αλλαγής στη μεταβλητότητα, καθώς καλούμαστε να συγκρίνουμε δεδομένα αγοράς ωριαία (πριν την αλλαγή της 1^ης Οκτωβρίου 2025) με 15λεπτα (μετά την αλλαγή), θέτουμε ένα Δείκτη Μηνιαίας Μεταβλητότητας (Monthly Volatility Index – MVI). Ο MVI προσπαθεί να αποτυπώσει την μεταβλητότητα της τιμής μιας αγοράς, στην περίπτωση μας της Τιμής Εκκαθάρισης της Αγοράς (Market Clearing Price – MCP) της ελληνικής Αγοράς Επόμενης Ημέρας (Day-Ahead Market – DAM) και αποτελείται από τις τρεις παρακάτω συνιστώσες:

• Τη μεταβλητότητα επιπέδου τιμών, μέσω της τυπικής απόκλισης της MCP (sigma_norm)
• Τη μεταβλητότητα σειριακών μεταβολών τιμής, μέσω της τυπικής απόκλισης των μεταβολών της MCP (sigma_dP_norm)
• Την ένταση αιχμών (συχνότητα × μέγεθος υπέρβασης του 90ου εκατοστημορίου) (spike_score_90_norm)

Με αυτόν τον τρόπο ο MVI μας επιτρέπει την άμεση σύγκριση της μηνιαίας μεταβλητότητας, ανεξαρτήτως της διάρκειας του αγοραίου προϊόντος δηλαδή ωριαίο ή 15λεπτο βήμα, καθώς η κανονικοποίηση των επιμέρους συνιστωσών καθιστά τα μεγέθη συγκρίσιμα. Για την κατασκευή του MVI, κάθε μία από τις τρεις συνιστώσες κανονικοποιείται στο διάστημα [0,1] και στη συνέχεια λαμβάνεται υπόψη στον δείκτη με ένα συγκεκριμένο βάρος:

• 0.1 για τη μεταβλητότητα επιπέδου τιμών
• 0.3 για τη μεταβλητότητα μεταβολών τιμής
• 0.6 για την ένταση αιχμών

Με αυτόν τον τρόπο, ο δείκτης δίνει μικρή έμφαση στη «γενική διασπορά» των τιμών (που συχνά συμβαίνει και λόγω άλλων εξωγενών παραγόντων), μεγαλύτερη έμφαση στη δυναμική συμπεριφορά των σειριακών μεταβολών τιμής και την μεγαλύτερη έμφαση σε ακραίες τιμές (spikes), τα οποία ίσως είναι πιο κρίσιμα για τη διαμόρφωση του μέσου επιπέδου τιμών, την οικονομική βιωσιμότητα των μονάδων παραγωγής και τη διαχείριση κινδύνου από τους συμμετέχοντες στην αγορά. 

Η επίπτωση του «πριονιού» στη μεταβλητότητα τιμών MCP

Η ανάλυσή μας βασίζεται στα αποτελέσματα της DAM του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας (HEnEx) από την αρχή του 2024 έως και τους πρώτους δύο μήνες εφαρμογής της νέας 15λεπτης διακριτότητας και συγκεκριμένα επικεντρωνόμαστε στη συμπεριφορά της MCP.

Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται ο μηνιαίος δείκτης MVI καθώς και οι συνιστώσες που τον απαρτίζουν, για όλο το διάστημα από τον Ιανουάριο του 2024 έως και τον Νοέμβριο του 2025. Ο δείκτης απεικονίζεται από τις κάθετες μπάρες και οι επιμέρους συνιστώσες από τις καμπύλες.

Παρατηρώντας κανείς το διάγραμμα μπορεί να εντοπίσει τρεις περιόδους υψηλού MVI, από Ιούλ-24 έως και τον Σεπ-24, τον Νοέμ-24 και το διάστημα μετά την αλλαγή σε 15λεπτα δηλαδή, τον Οκτ-25 και Νοέμ-25. Τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2024 είχαμε την κρίση των τιμών χονδρικής, λόγω της οποίας βλέπουμε τις υψηλότερες τιμές των συνιστωσών σχετικά με την τυπική απόκλιση (sigma_norm, sigma_dP_norm). 

Ωστόσο για το διάστημα μετά την 1^η Οκτωβρίου 2025 παρατηρούμε υψηλές τιμές τόσο στις συνιστώσες της τυπικής απόκλισης αλλά και στη συνιστώσα των αιχμών(spike_score_90_norm), με αποτέλεσμα ο δείκτης MVI να λαμβάνει την μέγιστη τιμή του τον Οκτ-25 και την 3^η ιστορικά μεγαλύτερη τον Νοεμ-25. Είναι προφανές ότι το αντίκτυπο από το αναδυόμενο «μοτίβο πριονιού» έχει επιφέρει σημαντική μεταβλητότητα στην αγορά. Να προσθέσουμε ότι για τους τελευταίους μήνες (Οκτ-Νοέμ 25) η τιμή του φυσικού αερίου είναι σημαντικά χαμηλότερη από ότι ήταν το καλοκαίρι του 2024.  

Ενδεχόμενες επιπτώσεις υψηλού MVI ανά Συμμετέχοντα

Από την παραπάνω ανάλυση είναι προφανές ότι η μετάβαση στα 15-λεπτα οδήγησε σε πολύ υψηλή μεταβλητότητα στην αγορά, όπως φαίνεται και από τον δείκτη MVI. Επίσης η ανάλυση των συνιστωσών του δείκτη υποδηλώνει ότι η αγορά παρουσιάζει έντονη μεταβλητότητα τόσο σε επίπεδο συχνών μεταβολών ανά διάστημα αγοράς (ramping) όσο και σε επίπεδο αιχμών. Αυτό σημαίνει στην πράξη οτι η μετάβαση στα 15-λεπτα, πέραν απο τα οφέλη που δημιουργεί, μέχρι τώρα έχει και επιπτώσεις, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν ανά κατηγορία συμμετέχοντα. Συγκεκριμένα:

• Για τους Προμηθευτές: η μεταβλητότητα σημαίνει ενδεχομένως αυξημένο κόστος αποκλίσεων και απαίτηση για περισσότερα κεφάλαια για την διαχείριση κινδύνου.
• Για τους Παραγωγούς: οι νέες συνθήκες αγοράς ενδεχομένως σημαίνουν περισσότερες ευκαιρίες για ανάκτηση υψηλότερου ενδο-οριακού κέρδους, αλλά και υψηλότερη έκθεση σε αποκλίσεις.
• Για τη δραστηριότητα της εμπορίας: αυξημένες ευκαιρίες arbitrage αλλά μεγαλύτερη ανάγκη για λεπτομερέστερη πρόβλεψη.
• Για τον Διαχειριστή Συστήματος: ενισχυμένες ανάγκες (αλλά και ευκαιρίες) για ευελιξία αλλά και ενδεχομένως εμβάθυνση του σχετικού ειδικού αποθεματικού λογαριασμού Χρεώσεων Μη Συμμόρφωσης.

Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι μια ενδεχόμενη συνολική αύξηση στις χρεώσεις αποκλίσεων θα επιβαρύνει τον τελικό καταναλωτή, ειδικά σε μια περίοδο που οι συνολικές χρεώσεις για την αγορά εξισορρόπησης οδεύουν προς ιστορικό υψηλό. 

Εν κατακλείδι, η αλλαγή της αγοράς στα 15-λεπτα είχε σημαντική επίπτωση στη μεταβλητότητα της DAM. Αυτό αναδεικνύεται από τον υψηλό MVI, και υποδεικνύει ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου και ταυτόχρονα υψηλών ευκαιριών. Μένει να δούμε κατά πόσο η αγορά στο μέλλον θα «εσωτερικεύσει» αυτή την παρατηρούμενη μεταβλητότητα και θα διευκολύνει την περαιτέρω διείσδυση ΑΠΕ και αποθήκευσης. 

Του Γιάννη Δημητρόπουλου,Principal, και Άγι Κουμεντάκου, Supervisor, Energy Sector, Grant Thornton

Πηγή: https://energypress.gr/