Στην έναρξη της «Διάσκεψης υψηλού επιπέδου για την αναπηρία: Ανεξάρτητη διαβίωση στην Ευρώπη του μέλλοντος» μίλησε ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ και του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία (EDF) Ιωάννης Βαρδακαστάνης, την Πέμπτη 6 Νοεμβρίου στην Κοπεγχάγη.
Η Συνδιάσκεψη που λαμβάνει χώρα στις 6 και 7 Νοεμβρίου διοργανώνεται στο πλαίσιο της Δανέζικης Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από το υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων και Στέγασης της Δανίας, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία (EDF) και οργανώσεις ατόμων με αναπηρία της Δανίας.
Οι συμμετέχοντες, μεταξύ των οποίων υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, εμπειρογνώμονες και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, συζητούν διάφορες πτυχές της εξασφάλισης της ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στόχος η Διάσκεψη να παράσχει στοιχεία στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και στη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία για την περίοδο 2021-2030.
Στην ομιλία του ο κ. Βαρδακαστάνης τόνισε ότι η Ευρώπη «έχει ένα πρόβλημα. Ένα βαθύ, διαρθρωτικό πρόβλημα. Δεν μπορεί να απαλλαγεί από την εξάρτησή της από τα ιδρύματα». Παρά τις δεκαετίες υπεράσπισης και τις διεθνείς δεσμεύσεις, «πάνω από 1,5 εκατομμύριο Ευρωπαίοι με αναπηρία εξακολουθούν να ζουν σε ιδρυματικές δομές - αριθμός που αυξάνεται αντί να μειώνεται. Η έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων, η χρόνια υποχρηματοδότηση των υπηρεσιών προσωπικής βοήθειας και η απουσία επενδύσεων σε κοινοτικές μορφές υποστήριξης διαιωνίζουν αυτήν την κατάσταση. Παράλληλα, η στεγαστική κρίση και η έλλειψη οικονομικά προσιτών προσβάσιμων κατοικιών καθιστούν την ανεξάρτητη διαβίωση σχεδόν αδύνατη, με το 30% των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ να δηλώνουν ότι η στέγη τους δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους.
Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση δεν είναι πολυτέλεια αλλά θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, όπως κατοχυρώνεται από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Η Ευρώπη καλείται να μετατρέψει τις δεσμεύσεις της σε πράξη, επενδύοντας ουσιαστικά σε κοινοτικές υπηρεσίες, προσβάσιμη στέγαση και μηχανισμούς υποστήριξης. Η επικείμενη αναθεώρηση του προϋπολογισμού και των κανονισμών για τα κονδύλια της ΕΕ αποτελεί κρίσιμη ευκαιρία για να δοθεί προτεραιότητα στην ανεξάρτητη διαβίωση και να σταματήσει η χρηματοδότηση των ιδρυμάτων. Ήρθε η στιγμή η Ευρώπη να αποδείξει ότι η ισότητα και η αξιοπρέπεια δεν είναι διακηρύξεις, αλλά πράξη - και ότι κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να ζει ελεύθερα και ισότιμα μέσα στην κοινότητά του».
Ομιλία Ιωάννη Βαρδακαστάνη 6.11.2025
Αξιότιμε Υπουργέ,
Αξιότιμοι καλεσμένοι,
Αξιότιμοι συνάδελφοι,
Τις επόμενες δύο ημέρες, θα έρθουμε αντιμέτωποι με μία από τις πιο επείγουσες και επίμονες
προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη: το δικαίωμα στην
ανεξάρτητη διαβίωση.
Θα είμαι σαφής. Η Ευρώπη έχει ένα πρόβλημα. Ένα βαθύ, διαρθρωτικό πρόβλημα. Δεν
μπορεί να απαλλαγεί από την εξάρτησή της από τα ιδρύματα.
Παρά τις δεκαετίες υπεράσπισης και διεθνών δεσμεύσεων, ο αριθμός των ατόμων με
αναπηρία που ζουν σε ιδρύματα δεν μειώνεται. Αντίθετα, αυξάνεται. Πρόσφατη έκθεση του
Eurofound δείχνει ότι σε 13 κράτη μέλη, οι φιλοξενίες σε ιδρύματα έχουν αυξηθεί.
Σήμερα, περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζουν
σε ιδρύματα. Αυτός ο αριθμός είναι μεγαλύτερος από τον πληθυσμό της Κοπεγχάγης. Αυτή
είναι η κλίμακα του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε.
Και όμως, τι γνωρίζουμε πραγματικά για αυτά τα 1,5 εκατομμύρια άτομα; Πολύ λίγα. Τα
στοιχεία για τα άτομα με αναπηρία που ζουν σε ιδρύματα είναι ελάχιστα, αποσπασματικά και
συχνά αγνοούνται σκοπίμως. Είναι σαν αυτές οι ζωές να προορίζονται να παραμείνουν
αόρατες. Έξω από τις σκέψεις μας.
Γνωρίζω ότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, ακόμη και εντός του κινήματός μας, σχετικά με
το τι συνιστά ίδρυμα. Αλλά επιτρέψτε μου να είμαι σαφής σε ένα πράγμα. Το δικαίωμα να
επιλέξεις να ζεις ανεξάρτητα, να έχεις υποστήριξη για να ζεις όπως και όπου επιλέγεις, δεν
είναι θέμα συζήτησης. Είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα σύμφωνα με τη Σύμβαση των
Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Και το αρνούνται σε
εκατομμύρια ανθρώπους.
Ναι, είναι συγκλονιστικό να βλέπουμε την Ευρώπη να καθυστερεί στην πρόοδό της. Αλλά
είναι άραγε περίεργο; Όχι ιδιαίτερα. Εδώ και χρόνια, βλέπουμε τα μέτρα λιτότητας να
υπονομεύουν τις δομές που καθιστούν δυνατή την ανεξάρτητη διαβίωση. Τα προγράμματα
προσωπικής βοήθειας και οι κοινοτικές υπηρεσίες υποχρηματοδοτούνται εντελώς. Οι τοπικές
αρχές αγωνίζονται να ανταποκριθούν σε συρρικνωμένους προϋπολογισμούς και αυξανόμενες
ανάγκες.
Και όταν οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων δεν επενδύουν σε συστήματα υποστήριξης εκτός
των ιδρυμάτων, όταν δεν παρέχουν υποστήριξη σε άτομα με ανάγκες υποστήριξης όλων των
επιπέδων, σε οικογένειες, σε άτυπους φροντιστές, τότε τα ιδρύματα δεν επιβιώνουν απλώς.
Ανθίζουν. Γίνονται η προεπιλογή. Η μόνη επιλογή που πιστεύουν ότι έχουν οι άνθρωποι.
Η θλιβερή αλήθεια είναι ότι η θέση των ιδρυμάτων στις κοινωνίες μας δεν έχει καθοριστεί από
την αποτελεσματικότητά τους, αλλά από μια συλλογική αδράνεια. Από την αποτυχία να
δείξουμε ότι με τη σωστή υποστήριξη, όλοι οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν στην κοινότητα.
Από την αποτυχία να επενδύσουμε τα χρήματά μας εκεί που πρέπει.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, υπάρχει και μια άλλη δύναμη που κρατά τα ιδρύματα ζωντανά. Η
στεγαστική κρίση.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση όσον αφορά την προσιτή στέγαση. Ωστόσο, για τα άτομα με
αναπηρία, αυτή η κρίση δεν είναι καινούργια. Είναι η πραγματικότητά μας εδώ και δεκαετίες.
Για εμάς, το ζήτημα δεν αφορά μόνο την οικονομική προσιτότητα. Αφορά εξίσου τη χρόνια
έλλειψη προσβάσιμων κατοικιών στην κοινότητα. Οι λίγες προσβάσιμες κατοικίες που
υπάρχουν είναι συχνά απαγορευτικά ακριβές, κρυμμένες σε νέες οικιστικές αναπτύξεις μακριά
από τα κέντρα των πόλεων, μακριά από τις θέσεις εργασίας, τις υπηρεσίες και τα κοινωνικά
δίκτυα.
Και τώρα, καθώς η στεγαστική κρίση επεκτείνεται στον γενικό πληθυσμό, ο αντίκτυπός της
στα άτομα με αναπηρία αυξάνεται εκθετικά. Σύμφωνα με την Eurostat, σχεδόν το 30 % των
ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ δηλώνουν ότι η στέγη τους δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες
τους. Αυτό δεν είναι στατιστικό στοιχείο. Είναι αποτυχία.
Η Ευρώπη περίμενε πολύ καιρό για να δράσει και οι συνέπειες γίνονται πλέον αδύνατο να
αγνοηθούν.
Για πολύ καιρό, οι κυβερνήσεις μιλούσαν για τη δέσμευσή τους στην Σύμβαση των Ηνωμένων
Εθνών. Αλλά τα λόγια δεν αρκούν. Η ανεξάρτητη διαβίωση δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με
καλές προθέσεις. Απαιτεί φιλοδοξία. Απαιτεί καινοτομία. Και πάνω απ' όλα, απαιτεί
επενδύσεις.
Ας γίνει λοιπόν αυτή η συνδιάσκεψη σημείο καμπής. Ας δείξουμε ότι η ανεξάρτητη διαβίωση
δεν είναι πολυτέλεια. Δεν είναι προνόμιο. Είναι δικαίωμα. Και είναι εφικτή για όλα τα άτομα με
αναπηρία, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη τους για υποστήριξη, όταν το
σχεδιάζουμε, όταν το χρηματοδοτούμε και όταν αγωνιζόμαστε για αυτό.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε;
Πρώτα απ' όλα, πρέπει να διοχετεύσουμε την ενέργειά μας στον επόμενο προϋπολογισμό της
ΕΕ.
Πρέπει να διασφαλίσουμε, μια για πάντα, ότι οι κανονισμοί για τα κονδύλια της ΕΕ θα δίνουν
προτεραιότητα στην υποστήριξη των κοινοτικών υπηρεσιών και της ανεξάρτητης διαβίωσης
και θα αποτρέπουν τη διοχέτευση χρημάτων σε ξεπερασμένα και αποκλεισμένα ιδρύματα για
άτομα με αναπηρία.
Πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι το έργο της ΕΕ για την προσιτή στέγαση θα θέσει ως
κεντρικό ζήτημα την προσβασιμότητα του αποθέματος κατοικιών και ότι η προσβάσιμη
στέγαση θα καθοριστεί σαφώς ως προτεραιότητα στη χρήση των κονδυλίων της ΕΕ.
Τέλος, τώρα που η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να αναλάβει περισσότερες δράσεις για τα
επόμενα 4 χρόνια της στρατηγικής της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία,
υπολογίζουμε σε αυτήν για να σχεδιάσει δράσεις που θα διευκολύνουν την πρόσβαση σε
προσβάσιμη και προσιτή στέγαση για τα άτομα με αναπηρία στην κοινότητα.
Μαζί μπορούμε να το επιτύχουμε. Δεν είναι αργά για εμάς, για την Ευρώπη, να αλλάξουμε τα
πράγματα και να κάνουμε την ανεξάρτητη διαβίωση μια δυνατότητα για όλους.
Σας ευχαριστώ.
Πηγή: Συντακτική ομάδα PtolemaidaNews.gr