Φωτογραφία: PIXABAY
Αν και πολύ πρώιμο στάδιο, οι ερευνητές σημειώνουν ότι αν καταφέρουν να τελειοποιήσουν τη διαδικασία, θα μπορούσαν να παράσχουν γενετικά συγγενή ωάρια για γυναίκες, που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά λόγω μεγαλύτερης ηλικίας, ασθένειας ή ιατρικής θεραπείας.
Ερευνητές δημιούργησαν ανθρώπινα ωάρια από κύτταρα του δέρματος, αλλάζοντας ενδεχομένως την εξωσωματική γονιμοποίηση για ζευγάρια που δεν έχουν άλλες επιλογές.
Η έρευνα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, αλλά αν οι επιστήμονες καταφέρουν να τελειοποιήσουν τη διαδικασία, θα μπορούσαν να παράσχουν γενετικά συγγενή ωάρια για γυναίκες που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά λόγω μεγαλύτερης ηλικίας, ασθένειας ή ιατρικής θεραπείας. Η ίδια διαδικασία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ωαρίων για ζευγάρια ανδρών του ίδιου φύλου.
«Η μεγαλύτερη ομάδα ασθενών που θα μπορούσαν να ωφεληθούν θα ήταν οι γυναίκες προχωρημένης ηλικίας», δήλωσε ο καθηγητής Shoukhrat Mitalipov, ο οποίος ηγήθηκε της έρευνας στο Πανεπιστήμιο Υγείας και Επιστημών του Όρεγκον στο Πόρτλαντ. «Μια άλλη ομάδα είναι εκείνες που έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία, επειδή αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά τους να έχουν βιώσιμα ωάρια».
Ενώ οι γυναίκες αναμένεται να είναι οι κύριοι ωφελούμενοι, τα κύτταρα του δέρματος που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των ωαρίων δεν χρειάζεται να προέρχονται από πιθανές μητέρες. «Χρησιμοποιήσαμε γυναικεία δερματικά κύτταρα σε αυτή τη μελέτη, αλλά θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε και δερματικά κύτταρα από άνδρες», δήλωσε ο Mitalipov στον Guardian. «Θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ωάρια για άνδρες, και με αυτόν τον τρόπο, φυσικά, αυτό θα ήταν εφαρμόσιμο σε ζευγάρια του ίδιου φύλου».
Η εργασία βασίζεται στην κλωνοποίηση που πρωτοστάτησε τη δεκαετία του 1990 στο Ινστιτούτο Roslin στη Σκωτία. Μια ομάδα με επικεφαλής τον αείμνηστο Ian Wilmut χρησιμοποίησε πυρήνα σωματικών κυττάρων για να δημιουργήσει την πρόβατο Dolly. Η διαδικασία περιελάμβανε την αφαίρεση του πυρήνα από ένα κύτταρο ενήλικου προβάτου και την τοποθέτησή του σε ένα ωάριο προβάτου, από το οποίο είχε αφαιρεθεί ο δικός του πυρήνας. Το ωάριο που προέκυψε μεταφέρθηκε στην παρένθετη μητέρα της Dolly.
Η ομάδα του Όρεγκον ακολούθησε μια παρόμοια προσέγγιση συλλέγοντας δερματικά κύτταρα από γυναίκες και αφαιρώντας τον πυρήνα. Ο πυρήνας περιέχει τα 46 χρωμοσώματα που φέρουν τα περίπου 20.000 γονίδια, τα οποία με τη σειρά τους αποτελούν τον ανθρώπινο γενετικό κώδικα. Κάθε πυρήνας δερματικού κυττάρου τοποθετήθηκε σε ένα υγιές ωάριο δότη από το οποίο είχε αφαιρεθεί ο δικός του πυρήνας.
Η κύρια πρόκληση που αντιμετώπισαν οι επιστήμονες ήταν ότι τα υγιή ανθρώπινα ωάρια περιέχουν μόνο 23 χρωμοσώματα. Τα άλλα 23 φτάνουν στο σπέρμα κατά τη γονιμοποίηση και είναι απαραίτητα για να αναπτυχθεί το γονιμοποιημένο ωάριο σε έμβρυο και τελικά σε μωρό.
Γράφοντας στο Nature Communications, η ομάδα του Όρεγκον περιέγραψε πώς ξεπέρασε το πρόβλημα των χρωμοσωμάτων. Αφού γονιμοποίησαν τα ωάρια με σπέρμα, τα ενεργοποίησαν χρησιμοποιώντας μια ένωση που ονομάζεται ροσκοβιτίνη. Αυτό προκάλεσε τη μετακίνηση περίπου των μισών χρωμοσωμάτων των ωαρίων σε μια δομή που ονομάζεται πολικό σωμάτιο, αφήνοντας τα υπόλοιπα χρωμοσώματα να ζευγαρώσουν με αυτά του σπέρματος.
Σε ένα υγιές, γονιμοποιημένο ανθρώπινο ωάριο, τα 23 χρωμοσώματα της μητέρας ζευγαρώνουν με τα 23 του πατέρα. Αλλά η ομάδα του Όρεγκον διαπίστωσε ότι τα χρωμοσώματα στα ωάριά τους διαχωρίζονταν και ζευγαρώνουν τυχαία. Αυτό οδήγησε σε έμβρυα πρώιμου σταδίου με λάθος αριθμό χρωμοσωμάτων και λάθος ζεύγη χρωμοσωμάτων.
«Αυτά τα μη φυσιολογικά συμπληρώματα χρωμοσωμάτων δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα υγιές μωρό», δήλωσε η καθηγήτρια Paula Amato, επίσης συντάκτρια της μελέτης στο Όρεγκον. Η ομάδα τώρα εργάζεται για να βρει τρόπους να βελτιώσει τη διαδικασία.
Από τα 82 ωάρια που δημιουργήθηκαν στο εργαστήριο του Όρεγκον, λιγότερα από το 10% αναπτύχθηκαν στο στάδιο εκείνο, όπου τα έμβρυα της εξωσωματικής γονιμοποίησης μεταφέρονται συνήθως στη μήτρα της μητέρας. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η διαδικασία δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Κανένα δεν καλλιεργήθηκε πέραν των έξι ημερών.
Ο Mitalipov χαρακτήρισε την όλη εργασία ως «απόδειξη της ιδέας» που έχει περισσότερες προκλήσεις μπροστά της. Η τελειοποίηση της τεχνικής και η επίδειξη της ασφάλειάς της σε ασθενείς θα μπορούσε να διαρκέσει άλλη μια δεκαετία. «Νομίζω ότι θα είναι πιο δύσκολο από ό,τι έχουμε κάνει όλα αυτά τα χρόνια μέχρι στιγμής, αλλά δεν είναι αδύνατο», είπε.
Άλλοι επιστήμονες επαίνεσαν την ανακάλυψη. Ο καθηγητής Richard Anderson του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου δήλωσε πως «πολλές γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια επειδή έχουν χάσει τα ωάριά τους, κάτι που μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης θεραπείας μετά από καρκίνο. Η ικανότητα δημιουργίας νέων ωαρίων θα ήταν μια σημαντική πρόοδος. Θα υπάρξουν πολύ σημαντικές ανησυχίες για την ασφάλεια, αλλά αυτή η μελέτη είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση της βοήθειας πολλών γυναικών να αποκτήσουν τα δικά τους γενετικά παιδιά».
Ο καθηγητής Ying Cheong του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον σημείωσε πως «στην πράξη, οι κλινικοί γιατροί βλέπουν όλο και περισσότερους ανθρώπους που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους ωάρια, συχνά λόγω ηλικίας ή ιατρικών παθήσεων. Ενώ αυτό είναι ακόμη πολύ πρώιμο εργαστηριακό έργο, στο μέλλον θα μπορούσε να μεταμορφώσει τον τρόπο που κατανοούμε τη στειρότητα και την αποβολή και ίσως μια μέρα να ανοίξει την πόρτα στη δημιουργία κυττάρων που μοιάζουν με ωάρια ή σπερματοζωάρια για όσους δεν έχουν άλλες επιλογές».
Ο καθηγητής πολικό σωμάτιο του Πανεπιστημίου του Χαλ επισήμανε ότι η επιστήμη είναι «εντυπωσιακή», αλλά τόνισε την ανάγκη για «ανοιχτό διάλογο» με το κοινό σχετικά με τις εξελίξεις στην αναπαραγωγική έρευνα. «Εξελίξεις σαν κι αυτή μας εντυπώνουν την ανάγκη για ισχυρή διακυβέρνηση, για να διασφαλιστεί η λογοδοσία και να χτιστεί η εμπιστοσύνη του κοινού», είπε χαρακτηριστικά.
Με πληροφορίες του Guardian